Nous, citoyen.ne.s, nous soutenons ce combat.

Médecins, sages-femmes, infirmier·e·s et psychologues, accueillant.e.s, travailleur.euse.s du social et de la santé, tous les jours, nous accompagnons des femmes. Aujourd’hui, nous prenons la parole pour défendre leurs droits. Nous demandons l’accès pour toutes, sans distinction, au droit à l’avortement jusqu’à 18 semaines de gestation.

Jamais il n’a été question d’être pour ou contre l’avortement. Juste de laisser le choix à la femme de décider de manière libre et éclairée ce qu’elle juge le mieux pour elle. Notre travail : les accompagner au mieux dans ce choix. Sans jugement. Sans chercher à justifier. Sans y trouver de bonnes ou de mauvaises raisons, quel que soit le choix posé en définitive. Notre rôle n’est pas d’encourager à avorter (1).

L’interruption volontaire de grossesse (IVG) est un débat de santé publique. Un acte médical pas anodin. Beaucoup d’autres actes médicaux ne sont pas anodins. Garder un fœtus et vivre tout sa vie avec un enfant non désiré, non plus. La loi ne les encadre pour autant pas aussi durement que pour l’IVG. Et aucun d’entre eux n’est assorti de sanctions pénales. Ne banalisons pas l’avortement. Normalisons-le. Ni plus, ni moins.

Nous soutenons l’extension du droit à l’IVG jusqu’à 18 semaines, parce que nous sommes à l’écoute de chacun·e qui se trouve, à un moment donné de sa vie, dans une situation qui lui est propre. La contraception n’est pas fiable à 100%, même correctement prise. 58% des femmes qui ont recours à l’avortement sont sous contraception (2). La prise en continu d’une contraception hormonale peut supprimer totalement les règles. Parfois, la femme enceinte continue à les avoir. Le déni de grossesse est aussi une réalité. Constatons-le: la grossesse est un moment propice au déclenchement des faits de violences conjugales. Du temps peut être nécessaire pour réaliser qu’on ne souhaite pas donner naissance dans un contexte familial violent.

Garantir un meilleur accès à l’avortement en permettant d’interrompre sa grossesse au-delà des 12 semaines et en diminuant le délai d’attente à 48h, implique un élargissement du droit et non une injonction à avorter plus tard ou plus vite (3). Personne ne sera obligé de prendre sa décision en 48h et chaque femme indécise pourra prendre le temps nécessaire à sa réflexion. Augmenter le nombre de semaines permettra même un temps de réflexion plus confortable qu’un avortement dans l’urgence d’un délais légal réduit. À l’inverse, celles déjà bien décidées ne devront plus patienter dans le stress et l’inconfort de porter une grossesse non désirée encore plusieurs jours, symptômes physiques compris. Le cheminement psychologique de la prise de décision de garder ou d’interrompre sa grossesse ne débute pas lors de la rencontre avec le médecin mais bien lors de la découverte de la grossesse.

Aucune femme ne sera obligée d’attendre la 18ème semaine pour avorter. Une fois qu’elle découvre sa grossesse, aucune femme ne reporte sa décision d’interruption par distraction, manque de temps, encore moins par plaisir. Cela relève du fantasme et constitue un jugement infantilisant à leur encontre.

Seules 3% des femmes (4) ne peuvent bénéficier de ce droit à l’avortement en Belgique à cause de ce délai de 12 semaines. Pour nous, c’est une inégalité de droit à la santé. Elles doivent payer jusqu’à plusieurs milliers d’euros pour aller à l’étranger et le suivi médical post-IVG se complique.

Alors plutôt que de restreindre le droit des autres, il est de notre devoir de professionnel.le.s de la santé et du social de plaider pour que l’État garantisse ce droit à la santé, à la santé sexuelle et reproductive – et donc à l’IVG – au plus grand nombre. Il appartiendra après à chacun.e de nous, médecins et personnel soignant, de faire valoir sa clause de conscience individuelle. Personne ne sera forcé de participer à un avortement. La loi actuelle le garantit et personne ne la remet en question.

Souvent, nous entendons les femmes qui le souhaitent nous dire qu’interrompre leur grossesse a été un soulagement. Parfois, le choix de l’avortement n’est pas évident. Nous plaidons pour un accompagnement psycho-social de qualité avant et après celui-ci, si les femmes le souhaitent. Car poursuivre une grossesse non souhaitée dans une situation de vie inappropriée n’est pas plus simple. Se rendre à l’étranger parce que leur pays élude le problème, est encore moins simple. C’est pour elles une violence dont nous ne voulons plus êtres les complices.

Sur le plan physique, une IVG réalisée dans de bonnes conditions, garanties par la loi, n’implique pas de conséquences aussi graves que certains le prétendent. Aujourd’hui, avorter dans de bonnes conditions est moins risqué qu’accoucher et surtout moins risqué que d’avorter clandestinement (5).

Oui, il faut aussi que tout le monde (6), à tous âges, bénéficie d’une Education à la Vie Relationnelle, Affective et Sexuelle (EVRAS) neutre et complète pour leur permettre de vivre une sexualité responsable. Responsable ne signifie pas culpabilisante. C’est être correctement informé.e pour pouvoir décider de sa vie sexuelle dans le respect de celle des autres. Recourir à l’avortement lorsqu’on estime que les conditions ne sont pas réunies est un acte de parentalité responsable.

Voilà pourquoi nous soutenons la proposition de loi en discussion à la Chambre et appelons les député.e.s de tous bords démocratiques, représentant.e.s de la population belge, à la voter.

Le débat est mûr. Ce sujet est sur la table des législateurs depuis plusieurs années. Cette proposition est le fruit d’une collaboration large notamment avec le secteur médical, féministe, associatif, académique – notamment via les auditions réalisées en 2018 – qui travaillent en première ligne avec les personnes concernées. Dire que chacune de leurs diverses réalités n’a pas été prise en compte est un mensonge. Rien n’empêchera celles qui le veulent de poursuivre une grossesse inattendue. Et nous les soutiendrons dans cette décision. Autant que nous soutiendrons celles qui choisiront de ne pas la poursuivre. Laissons le choix aux femmes !

(1) Dans les centres de planning familial wallons, par exemple, en 2018, sur 5 femmes ayant formulé une demande d’IVG, une ne l’interrompra finalement pas.
(2) L’OMS a estimé que même avec une contraception correctement prise ou utilisée, il y aurait 5,9 millions de grossesses non-désirée chaque année.
(3) Intervention de Martin Winckler lors du colloque « Contraception et IVG, cherchez le lien », Charleroi, le 26 septembre 2019.
(4) Chiffre Luna, 2018 : 3% des personnes qui se présentent dans un centre d’IVG en Flandre ont atteint 12 semaines. L’évolution montre plutôt que les femmes viennent de plus en plus tôt dans la grossesse demander une IVG. Les femmes avortent en moyenne (toujours selon LUNA) à 7 semaines de grossesse.
(5) Les taux de mortalité le prouvent : 0,1 à 0,4/100 000 jusqu’à 12 semaines  et de 1,7 à 8/100 000 jusqu’à 18 semaines . Contre 6 à 30/100 000 pour les accouchements . En l’absence de loi, ce taux monte à 100/100 000 pour les IVG réalisées clandestinement. Unsafe abortion: unnecessary maternal mortality.Haddad LB, Rev Obstet Gynecol. 2009
(6) L’âge moyen des femmes qui demandent un IVG est de 27 ans.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Petitie abortus

Abortus: laten we de keuze van vrouwen en hun recht op gezondheid respecteren!

Als burger onderschrijf ik het recht op zwangerschapsafbreking, met name het wetsvoorstel om de termijn uit te breiden tot 18 weken, de minimum wachttijd te verminderen tot 48 uur en de specifieke strafsancties op te heffen.

Als arts, vroedkundige, verpleegkundige, psycholo(o)g(e), als onthaalmedewerk(st)er, maatschappelijk- en gezondheidswerk(st)er, begeleiden wij elke dag vrouwen. Vandaag nemen wij het woord om hun rechten te verdedigen. Wij vragen toegang voor iedereen, zonder onderscheid, tot het recht op abortus tot 18 weken zwangerschap.

De vraag is niet of we voor of tegen abortus zijn, wél of we vrouwen de keuze willen geven om op een vrije en geïnformeerde manier te beslissen wat zij voor hen het beste vinden. Onze taak hierin is  hen in deze keuze zo goed mogelijk te ondersteunen, welke die uiteindelijke ook is. Zonder oordeel. Ongeacht hun reden, en zonder die op te delen in ‘goede’ of ‘slechte’ redenen. Onze taak is niet abortus aan te moedigen (1).

Vrijwillige zwangerschapsafbreking gaat over volksgezondheid. Het is geen onbeduidende medische ingreep, net zomin als vele andere medische procedures. Ook ongewenst zwanger blijven en je hele leven met een ongewenst kind samenleven is dat niet! De wet reguleert andere medische procedures echter nergens zo streng als abortus, geen enkel ander medisch handelen is onderworpen aan strafrechtelijke sancties. Nee, we hoeven abortus niet te bagatelliseren, maar laten we het normaliseren. Niet meer, niet minder.

Wij steunen de uitbreiding van het recht op abortus tot 18 weken, omdat we begrip hebben voor elke individuele situatie waarin iemand kan terechtkomen. Zo is anticonceptie niet 100% betrouwbaar, zelfs bij correct gebruik: 58% van de vrouwen die een abortus onderging, gebruikte anticonceptie (2).  Soms kan gebruik van hormonale anticonceptie de menstruatie onderdrukken, in andere gevallen blijft een zwangere vrouw bloedingen hebben. Ook zwangerschapsontkenning is een realiteit. En we weten dat zwangerschap een uitlokkende factor kan zijn van huiselijk geweld. In zo’n geval heb je soms tijd nodig om je te realiseren dat je geen kind op de wereld wil zetten in een gewelddadige context.

Een betere toegang tot abortus door een verlenging van de toegelaten abortustermijn tot 18 weken en een verkorting van de  wachttijd tot 48 uur impliceert een verruiming van het recht en niet een verplichting om langer te wachten noch om sneller te beslissen (3).  Niemand zal gedwongen worden om binnen de 48 uur een beslissing te nemen en elke nog twijfelende vrouw zal de nodige tijd kunnen nemen voor haar beslissingsproces. De verlenging van de termijn zal voor sommige vrouwen net een meer comfortabele bedenktijd toelaten, terwijl wij nu zien dat onbesliste vrouwen soms onder tijdsdruk staan van de voor hen té korte termijn. Aan de andere kant zullen diegenen die wel al beslist hebben, niet langer meerdere dagen de stress, het ongemak en de fysieke symptomen van het (ongewenst) zwanger zijn moeten dragen. Het proces om te beslissen of men een zwangerschap behoudt of afbreekt, begint immers niet bij het eerste contact met de dokter, maar bij het ontdekken van de zwangerschap.

Geen enkele vrouw zal tot de 18e week moeten wachten om een abortus te ondergaan. Geen enkele vrouw stelt haar beslissing om haar zwangerschap af te breken uit omwille van verstrooidheid, tijdsgebrek, of plezier. Dit is een fabeltje, en bovenal een kleinerend oordeel over vrouwen.

Slechts 3% van de vrouwen die om een abortus vragen in België valt buiten de termijn van 12 weken zwangerschap (4).  Voor ons echter betekent dit een ongelijkheid van het recht op gezondheid. Deze vrouwen moeten soms tot enkele duizenden euro's betalen om naar het buitenland te gaan en ook de medische opvolging na de abortus wordt moeilijker.

In plaats van rechten van vrouwen te beperken, is het onze plicht als hulpverleners om ervoor te pleiten dat de Belgische staat het recht op seksuele en reproductieve gezondheid – in dit geval abortus - garandeert. Daarna is het aan ieder van ons, artsen en verpleegkundigen, om ons eigen geweten hierin te volgen. Niemand zal immers gedwongen worden om mee te werken aan een zwangerschapsafbreking. De huidige wet garandeert dit en niemand trekt dit in twijfel.

Wij horen vrouwen regelmatig vertellen dat zij zich opgelucht voelden na het afbreken van hun zwangerschap. Nochtans is de keuze voor een abortus vaak niet eenvoudig. Wij pleiten daarom voor kwaliteitsvolle psychosociale ondersteuning zowel voor als na de ingreep, voor wie dit wenst. Want een ongewenste zwangerschap uitdragen in een moeilijke context is misschien nog minder eenvoudig. Naar het buitenland moeten omdat in eigen land het probleem wordt doodgezwegen, is zeker nog moeilijker. Wij willen niet langer medeplichtig  zijn aan deze vorm van geweldpleging tegen vrouwen.  

Op fysiek vlak heeft een abortus onder goede, bij wet gewaarborgde omstandigheden, helemaal niet zo’n ernstige gevolgen als sommigen beweren. Een goed uitgevoerde, legale  abortus is minder riskant dan een bevalling en vooral minder riskant dan een clandestiene abortus (5).  

Het is ook duidelijk dat iedereen (6), en niet enkel jongeren, baat heeft bij neutrale en correcte relationele, emotionele en seksuele vorming om op verantwoorde en verantwoordelijke manier zijn/haar seksualiteit te beleven. Zodat men goed geïnformeerd, met respect voor anderen over zijn/haar seksleven kan beslissen. Als je ervan overtuigd bent dat de omstandigheden om een kind te krijgen ongunstig zijn, betekent kiezen voor abortus ook kiezen voor verantwoord(elijk) ouderschap.

Daarom steunen wij het wetsvoorstel en de discussies in de Kamer. Daarom roepen wij de leden van het Parlement van alle democratische partijen, die de Belgische bevolking vertegenwoordigen, op om vóór te stemmen.

Het debat is rijp, het onderwerp ligt al enkele jaren op de tafel van de wetgevers. Dit voorstel is het resultaat van een brede samenwerking met de medische sector, de vrijwilligerssector en de academische wereld - met name via de hoorzittingen die in 2018 zijn gehouden - die dagelijks met de betrokken vrouwen werken. Het is onjuist om te beweren dat er geen rekening is gehouden met alle verschillende invalshoeken.

Dit wetsvoorstel belet vrouwen niet een ongeplande zwangerschap verder te zetten. Wij steunen hen in die beslissing net zoals als wij diegenen steunen die ervoor kiezen dit niet te doen. De vrouw beslist!


  (1)  In de Waalse centra voor gezinsplanning bijvoorbeeld, ging in 2018 1 op 5 vrouwen die een abortus vroeg uiteindelijk niet over tot de ingreep.
  (2) De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat, zelfs met correct anticonceptiegebruik, er jaarlijks ca. 5,9 miljoen ongeplande zwangerschappen zouden zijn
  (3) Interventie van Martin Wincler tijdens et colloquium « Contraception et IVG, cherchez le lien », Charleroi 26/09/2019
 (4) Luna, 2018: Slechts 3% van de vrouwen die een Vlaams abortuscentrum consulteert, blijkt langer dan 12 weken zwanger. De evolutie toont eerder aan dat vrouwen steeds vroeger in de zwangerschap een abortuscentrum consulteren. De gemiddelde zwangerschapstermijn waarop abortus uitgevoerd wordt is (nog steeds volgens LUNA) 7 weken.
 (5) Sterftecijfers bij abortus: 0,1 tot 0,4/100.000 tot 12 weken en 1,7 tot 8/100.000 tot 18 weken. Bij bevalling: 6 tot 30/100.000. Bij illegale abortus stijgt dit percentage tot 100/100.000 (Unsafe abortus: onnodige moedersterfte. Haddad LB, Rev Obstet Gynecol. 2009.)
 (6) De gemiddelde leeftijd van vrouwen die een abortus laten uitvoeren is 27 jaar.