فرمت فايل : ورد قابل ویرایش

تعداد صفحات: 73

فهرست مطالب:

مقدمه ۱

میان افزودها ۱

معنا شناسی انتساب.. ۴

بافت غیابی : ۸

دنیای زبانی : ۹

خلق دنیا ۱۱

استمرار دنیا ۱۳

تخصیص دنیای اشاره ای. ۱۴

تفسیر اشاره ای. ۱۷

شیوه های تلویحی خلق دنیای زبانی و تغییر زوایه دید. ۱۸

۴-۱ زمان گردانی. ۲۰

۴-۲ سبک گردانی. ۲۲

۴-۳ میان افزایی. ۲۵

۴-۴ آیرونی و تعامل های کاربرد شناختی. ۳۹

بدل یا معترضه ۴۲

منابع. ۴۷

1.    مقدمه
اين مقاله از پنج بخش تشكيل شده است . پس از مقدمه ، در بخش دوم ، دو اصطلاح ميان افزايي و ميان افزود معرفي مي شوند ؛ ميان افزايي پديده اي است كه در آن ميان افزود ها (بدلها و معترضه ها ) با ايجاد وقفه اي كوتاه ، در جمله جا خوش كرده و سخنگو براي لحظه اي در دنياي ديگر سير مي كند . در اين بخش ، اين سؤال مطرح مي شود كه آيا به گفتة برخي دستور نويسان صفت مي تواند بدل باشد يا خير . در بخش سوم ، معناشناسي انتساب و شالوده هاي آن معرفي خواهند شد يعني : قاعدة خلق
 دنيا ، قائدة استمرار دنيا ، قائدة تخصيص دنياي اشاره اي و قائدة تفسير اشاره اي . در بخش چهارم ، شيوه هاي تلويجي خلق دنياي زباني و تغير زاويه ديد معرفي مي شوند ، يعني ، زمان گرداني ، سبك گرداني ، ميان افزايي ، آيروني و تعامل هاي كاربرد شناختي . در بخش پنجم ، خواهيم ديد مي توان معياري از درون مباحث مربوط به معنا شناسي انتساب به دست آورد تا بر اساس آن بتوان دو نوع ساخت ميان افزايي ، يعني بدل و معترضه ، را از هم تميز داد ؛ اعمال اين معيار مارا سرانجام به اين نتيجه خواهند رساند كه صفتي که برخي دستور نويسان نام بدل بر آن مي نهند ، در واقع لفظي است معترضه .

2.    ميان افزودها
ميان افزودها نامي است كه ما به مجموعه ساخت هاي بدلي و ممعترضه داده ايم . به نظر مي رسد در تعاريفي كه دستور نويسان از اين دو گروه ساخت دستوري ارائه مي كنند ، نيز نوعي اشتراك به چشم مي خورد و آن مفهوم وقفة اي است كه در طرح جملة اصلي پيش مي آيد . فرشيد ورد (1375: 229) عبارت درنگي خاصي را به كار مي برد . در هنگام كاربرد ساخت هاي بدلي ، به اين دليل وقفه پيش مي آيد تا توضيحات بيشتري در بارة هسته ارائه شود ، هر چند برخي دستور نويسان از عبارت ديگري همچون توصيف اسم ديگري ، نام ديگر شخص ، شغل يا موقعيت اجتماعي وي بهره گرفته اند (باغيني پور 1376: 17) . اما جمله معترضه ، جمله اي است كه در ضمن جمله اصلي مي آيد و مفهومي چون دعا و نفرين و تذكر و توضيح و جز آنها را مي رساند ، اما در مفهوم جمله اصلي نقش ندارد ؛ از اين رو حذف آن ، خللي در معني و پيام جملة اصلي پديد نمي آورد ، مانند دو جمله روانش شاد باد  و بر خلاف آن چه معروف شده  در دو مثال زير :
استادم ، روانش شاد باد ، در فلسفه و عرفان كم نظير بود .
مزد كيان ، بر خلاف آنچه معروف شده ، زندگي زاهدانه اي داشتند . (احمدي گيوي و انوري 1374: 206)
اما احمد گيوي و انوري در دستور زبان فارسي (2) خود دو مثال ديگر هم آورده اند :
بابك ، خدا حفظش كند ، بچة مؤدبي است .
مطابق روايت مسيحيان -- و اين روايت با قرآن كريم تطبيق نمي كند -- عيسي (ع) به دست مخالفان كشته شد .
ريچارد اي اسپيرز(1373: 56- 155) بين لفظ معترضه و بند معترضه فرق مي گذارد و بند معترضه را نوعي مشخص از لفظ معترضه به شمار مي آورد . از نظروي  لفظ معترضه ساختاري است كه اطلاعات اضافي يا تكميلي ارائه مي كند و اين نوع لفظ را مي توان بدون لطمه خوردن به دستوري بودن يا معناي بنيادي سايربخشهاي جمله حذف كرد :
 
Granted, I was late.
I hope to be early- very early – next time.
Keeping track of our investment, as we must do from time to time, is much easier with a computer.
We all arrived on time, of course.

و بند معترضه بندي غير اساسي است كه اطلاعات اضافي يا تكميلي ارائه مي دهد :

Jim , the man you just met, is my brother .
Our cat, the one we just bought, is getting to be annoying.
My Uncle George ,who became a farmer ,just adores our cat.
We gave another one to Mellissa, the one who had the curly hair, because she looked so much like Shirley Temple.

مك آرتور(1992) نيز در  توضيح parenthesis  در فرهنگ زبان انگليسي خود آورده است :كلمه، عبارت ، بند يا جمله اي توصيفي ،توضيحي يا بدلي كه ساختار را به گونه اي با وقفه مواجه مي سازد كه برآن تأثيري ندارد . در مورد اين كه آيا صفت مي تواند در نقش بدل ظاهر شود يا خير نيز توافق چنداني بين دستور نويسان ديده نمي شود. تنها صادقي (1357) ، مشكوه الديني (1373) و ارژنگ(1374) بر اين باورند كه صفت را مي توان در نقش بدلي به كار برد . انوري و احمدي گيوي (1374: 128) در توضيح نقش بدلي ، تبصره اي آورده اند بدين شرح كه صفت نيز مي تواند نقش بدلي داشته باشد ، همان گونه كه در مثال هاي بالا برخي از بدلها در اصل ، صفت بوده اند  . از آنجا كه ايشان نقش بدلي را در بخش اسم آورده اند مي توان به اين نتيجه رسيد كه اين كلمات كه در اصل صفت بوده اند ، اكنون اسم اند و بدل . مثالهاي ايشان عبارتند از :
گاندي ، منجي و پيشواي محبوب هند ، از چهره هاي درخشان قرن بيستم است .
از شيراز ، شهر ادب پرور فارس ، مردان نامدار و بزرگي برخاسته اند.
دهخدا، علامه و محقق نامي ، به زبان و ادب فارسي خدمتي بزرگ كرده است .
به نظر مي رسد توضيح ايشان گرهي از كار فروبستة اين سؤال نمي گشايد كه آيا صفت در نقش بدل بكار مي رود يا خير . كافي است مثال هاي ايشان را با مثال هاي صادقي (1375)، مشكوه الديني (1373) و ارژنگ(1374) مقايسه كنيم ؛ ما در اين جا تنها مثال ارژنگ (ص 81) را مي آوريم :
 دختر كوچكم بيچاره امروز بيمار شد .
نگارنده بر اين باور است كه مباحث مطرح شده در اين مقاله مي تواند گره از كار بدل واقع شدن يا بدل واقع نشدن صفت بگشايد . در واقع شايد بتوان گفت كه اين مقاله بر آن است كه دليل استفاده از ميان افزودها (بدلها و معترضه ها ) را در زبان هاي بشري توضيح دهد و اين خود نتايج مثبت ديگري نيز به بار خواهد آورد.

3.    معنا شناسي انتساب
پالاكاز (1993: 77 - 239) در مقاله اي تحت عنوان معنا شناسي انتساب :دنياهاي زباني و زاويه ديد  به طرح مسائلي پرداخته است كه بررسي آنها مي تواند دليل استفاده از ساخت هاي بدلي و معترضه را در زبان هاي بشري شرح دهد . بخش سوم مقاله حاضر عمدتا بر اساس مقاله پالاكاز است . وي در چكيده اي كه قبل از مقالةخود ارائه كرده است ضرورت پرداختن به اين مسئله را شرح داده است ؛ وي بر اين باور است كه آن تئوري معنايي اي موفق است كه در آن زاوية ديد شناختي شرح داده شده باشد . در اين شرح ، تمام معاني بيان شده در متن را بايد به منابع شخصي يا منابع شخصي ادعايي منسوب كرد . اين بدان معني است كه تئوري معني شناسي بايد كل متن را به دنياي زباني اختصاص دهد.... با چنين دنياي زباني اين امكان فراهم مي آيد تا به توصيف تغييراتي در زاويه ديد بپردازيم كه با نقل قول غير مستقيم اول شخص در زبان بياني همراه اند ؛ زمان گرداني و سبك گرداني را نيز را مي توان با توصيف تغييرات در زاويه ديد و دنياي زباني توصيف كرد .
مي دانيم كه زبان ابعاد گوناگوني دارد ، اما وجود دو بعد در آن غير قابل انكار است : اول جنبه اطلاعاتي زبان و دوم بعد بياني ؛ بيان حالات دروني و به ويژه بيان زاويه ديد شناختي (در تمايز با زاويه ديد فضايي يا بصري ) را شامل مي شود .از تحقيقاتي كه به بررسي قاعده منديهايي مي پردازند كه شالودة استفاده از زبان بياني و بيان زاويه ديد مي باشند ، كار اثرگذار كورودا (1973)در باب
 زاويه ديد ، شرح بنفيلد بركورودا (1982) ،كونو (1987) درباب سخن مستقيم و ابعاد مربوط به احساس همدلي و درون حسي و همچنين گافمن (1981) در باب مشاهدات اجتماعي - بلاغي را مي توان نام برد .
در نگاه نخست ، زاوية ديد ظاهراًهيچ ارتباطي با معنا ندارد . گافمن (1981: 128) به مواضع (سخني كه ترتيب ، وضع يا موضع، يا نگارش ، يا خود معرفي شده شركت كننده است ) و كونو (1972) به پايگاه سخنگو  اشاره داشته اند ؛ بنفيلد (1982) كه به زاويه ديد در ادبيات مي پردازد، مطلبي پيرامون سبك گفتار و تفكر ارائه شده  و كورودا (1973) مطالبي پيرامون سبك هاي گزارشي و غير گزارشي نوشته اند . اين سبك ها و پايگاها چه ربطي به معني دارد ؟ در اين مقاله ، ثابت خواهيم كرد كه توجه به زاوية ديد در سخن در واقع براي تحليل معنايي بسيار مهم است . همان گونه كه ون دايك (1977: 49-47) خاطر نشان مي سازد قضايا بر واقعيات دلالت دارند ؛ قضايا وقتي به هم مربوط اند كه واقعيات به هم مربوط باشند . اين به نوبه خود بستگي به يكساني زاوية ديد دارد كه از آن زاوية ديد اين واقعيات بيان شده اند .