A fruitful discussion among the speakers focused on the prevailing situation of the wider ecosystem of Small and Medium-sized Enterprises and the Investment Community in the post Covid19 pandemic period.
The immediate impact of the crisis on business, liquidity and the need to redefine their business plan in new conditions were highlighted. At the same time, the reduction of the dynamics of investment angels was underlined as their priority is investment in their existing portfolio. Finally, the speakers stressed that the important capital of companies is their people and the return to core business strategy.
From the point of view of the political leadership, Deputy Minister Yannis Tsakiris referred to the image that Greece is a country that can effectively deal with major crises, following the government’s handling of the pandemic lockdown measures. In particular, he underlined: “Greece is becoming an attractive investment destination, in which we have the will to build policies and bring tools to succeed. I would like to invite the international investment community for start-ups to see the prospects that Greece offers.”
Litsa Panayotopoulos referred to the need to develop all necessary policies in combination with the detailed analysis and assessment of the situation after the pandemic so that entrepreneurship in the context of both start-ups and small and medium-sized enterprises is sustainable.
Dimitris Tsingos, after expressing his optimism for the Greek startup ecosystem, referred to the creation of policies that will be determined by actions and strategies adapted to individual needs of the market and businesses.
Nuno Quental highlighted the difficulties faced by both small and medium-sized enterprises and startups in Europe, especially at this time of year, which is much more related to market fragmentation than to the innovation index, which still remains high.
Peter Cowley discussed the strategies developed by UK to strengthen both new and small and medium-sized businesses with a combination of central policies and funding. In a country of 65 million people, there are almost 6 million small and medium-sized enterprises.
Ron Weissman underlined the experience of both the United States and Europe in the significant lack of liquidity shown by start-ups. In particular, in the United States more than half of startups are under a strong income loss crisis.
Panos Ketikidis concluded by stating that the prevailing challenges for SMEs and startups are: Liquidity issues, supply chain issues and problems with the current business model; Among other factors, much depends on the resilience of the companies’ existing business models, their flexibility to adapt to the new normal, their responsible cash management and the strength of their teams.
KEY TAKEAWAYS
Συμπεράσματα και αναφορές που προέκυψαν από την ψηφιακή συζήτηση
Startups και Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις: Προκλήσεις και προοπτικές για την υπέρβαση της κρίσης του Covid-19- ένα θέμα υψηλής προτεραιότητας στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Εισαγωγή
Τους τελευταίους μήνες, όλες οι οικονομίες παγκοσμίως αντιμετωπίζουν μια άνευ προηγουμένου πανδημία, ιστορικών διαστάσεων, που επηρεάζει όλους τους τομείς της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής, που κοστίζει τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε τεράστια χρηματικά ποσά και που διαταράσσει σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο την καθημερινότητά μας, όπως τη γνωρίζουμε μέχρι τώρα. Με την αβεβαιότητα για το πώς, πότε και με ποιο κόστος θα λήξει αυτή η κρίση, η κοινωνία πρέπει να συμβιβαστεί με τη νέα κατάσταση και να αντιδράσει με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο. Όλοι πρέπει να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι δεν πρόκειται μόνο για μια άμεση βραχυπρόθεσμη απειλή για την υγεία και τη ζωή μας, αλλά οι ειδικοί συμφωνούν ότι και η αναμενόμενη οικονομική επίπτωση θα είναι τεράστια. Οι πραγματικοί αριθμοί και οι προβλέψεις δείχνουν ότι ένας μεγάλος αριθμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων και νεοσύστατων επιχειρήσεων παγκοσμίως δε θα επιβιώσει από την κρίση του Covid-19. Είναι προς το κοινό μας συμφέρον και καθήκον να προσπαθήσουμε να αξιολογήσουμε σωστά τις πιθανές συνέπειες και να προτείνουμε στους αρμοδίους κάποιες απαραίτητες ενέργειες.
Σύμφωνα με μελέτη της Eurostat του 2017, οι νεοφυείς επιχειρήσεις και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν συνήθως άνω του 99,5% των επιχειρήσεων στην Ευρώπη και περίπου τα δύο τρίτα της συνολικής απασχόλησης. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Επιχειρηματικών Αγγέλων (European Business Angels Network – EBAN) και το Ελληνικό Δίκτυο Επιχειρηματικών Αγγέλων (Hellenic Business Angels Network – HeBAN) εκφράζουν τις ανησυχίες τους για τις επιπτώσεις που έχει ήδη προκαλέσει η τρέχουσα κρίση του ιού COVID-19 στο ευρωπαϊκό οικοσύστημα startups και καινοτομίας. Είναι γεγονός ότι οι επιχειρηματικοί φορείς υποστήριξης και οι εταιρίες-πελάτες τους έχουν πληγεί σοβαρά από τη διακοπή λειτουργίας κέντρων καινοτομίας, γραφείων, επιστημονικών πάρκων και clusters και incubators. Η ροή των επενδύσεων μεταξύ επενδυτών και εταιριών έχει μειωθεί σημαντικά και οι περισσότεροι επενδυτές αναμένουν αρνητικό αντίκτυπο στις επενδυτικές τους δραστηριότητες Πολλοί παράγοντες πρέπει να ληφθούν υπόψη και να σταθμιστούν μεταξύ τους.
Στο πλαίσιο της ψηφιακής συζήτησης αποτυπώθηκε από το σύνολο των συμμετεχόντων η κατάσταση που επικρατεί στο ευρύτερο οικοσύστημα των μικρομεσαίων και νεοφυών επιχειρήσεων αλλά και της επενδυτικής κοινότητας μετά την εκδήλωση της πανδημίας. Αναδείχθηκε η άμεση επίδραση που είχε η κρίση στις επιχειρήσεις – έλλειψη ρευστότητας – καθώς και η ανάγκη επαναπροσδιορισμού του επιχειρηματικού τους πλάνου εν όψει των νέων δεδομένων και συνθηκών. Παράλληλα, υπογραμμίστηκε η μείωση της δυναμικής των «Επιχειρηματικών Αγγέλων» καθώς η προτεραιότητά τους θα είναι η επένδυση στο υπάρχον χαρτοφυλάκιό τους.
Ταυτόχρονα όμως, τέθηκε η διάσταση της ευκαιρίας καθώς μια κρίσιμη μάζα ισχυρών επιχειρηματικών δομών έχει αναδειχθεί μέσα από την κρίση και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνει. Τέλος, υπογραμμίστηκε η σημασία που πρέπει να δοθεί στο πιο σημαντικό κεφάλαιο των νεοφυών επιχειρήσεων που είναι ο άνθρωπος, και η επιστροφή σε αυτό που αποκαλείται ”core business (people, product, sales). Το συγκριτικά μικρό οικοσύστημα της Ελλάδας έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε ένα ελκυστικό επενδυτικό μέρος με πολλά υποσχόμενες εταιρείες τεχνολογίας και λογισμικού. Ο COVID-19 σίγουρα φρέναρε την ανάπτυξη του οικοσυστήματος εκκίνησης και VC πρόσκαιρα. Οι μελλοντικές προβλέψεις παραμένουν πολύ ασαφείς, γεγονός που θα επιβραδύνει όλες τις αποφάσεις καθώς και όλες τις διαδικασίες χρηματοδότησης.
Παρόλο που η ανάπτυξη των νεοφυών εταιριών μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη κάτω από τις δεδομένες συνθήκες, δεν θα είναι αρκετή για να επιβιώσουν, αλλά είναι απαραίτητη για να ευδοκιμήσουν και να πιάσουν μερίδιο αγοράς. Η ελληνική διασπορά μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την κινητοποίηση. Η διεθνής κοινοπραξία των Επιχειρηματικών Αγγέλων μπορεί να είναι ένας ακόμα.
Διαπιστώσεις
-Κάθε εταιρία επηρεάζεται από αυτήν την κρίση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο (θετικά ή αρνητικά).
-Θα πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ άμεσων και μακροπρόθεσμων κινδύνων για τις ΜΜΕ / νεοφυείς επιχειρήσεις και την οικονομία.
-Γεγονός είναι ότι πιθανότατα δε θα επιβιώσουν όλοι οι συμμετέχοντες στο οικοσύστημα και θα προκληθεί ζημιά.
-Όλες οι χώρες αντέδρασαν στην κρίση, αλλά διαφορετικές χώρες έχουν επιλέξει διαφορετικού είδους και εμβέλειας αντισταθμιστικά μέτρα. Αναμένουμε να δούμε τα αποτελέσματα της υιοθέτησης μέτρων στην Ελλάδα όπως το Elevate Greece, και τα φορολογικά κίνητρα των Επιχειρηματικών Αγγέλων.
Οι μεγαλύτερες και πιο επείγουσες προκλήσεις για τις μΜΕ και τις νεοφυείς επιχειρήσεις παραμένουν αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό οι εξής:
-τα ζητήματα ρευστότητας και η υπεύθυνη διαχείριση μετρητών
-τα ζητήματα εφοδιαστικής αλυσίδας
– η ανθεκτικότητα των υφιστάμενων επιχειρηματικών μοντέλων των εταιριών
– η ευελιξία να δημιουργήσουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα για να επωφεληθούν από τις τάσεις της αγοράς
-η δύναμη των ομάδων τους
Από την επενδυτική σκοπιά, η αγορά χρηματοδοτήσεων θα επιβραδυνθεί σημαντικά.
-Υπάρχουν χρήματα στην επενδυτική αγορά, επομένως οι επενδύσεις σε νεοφυείς επιχειρήσεις θα συνεχιστούν, αλλά πιθανότατα με πιο αργό ρυθμό και με χαμηλότερες αποτιμήσεις.
-Οι Επιχειρηματικοί Άγγελοι (επενδυτές) είναι πιθανό να επενδύσουν λιγότερο και να επικεντρώσουν τις επενδύσεις τους στα υπάρχοντα χαρτοφυλάκιά τους.
-Οι επενδύσεις εκκίνησης/σπορας (seed capital) πιθανότατα θα σημειώσουν μεγαλύτερη πτώση – καθώς η ρευστότητα των Επιχειρηματικών Αγγέλων μειώνεται.
-Οι κύριες προκλήσεις για τα επενδυτικά κεφάλαια και τα κεφάλαια των Επιχειρηματικών Αγγέλων είναι: ένα φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον, μια σωστά δομημένη αγορά καθώς και τα ανεπτυγμένα συνεργατικά δίκτυα.
Ενέργειες
-Η κατάσταση είναι δυναμική και οι ενέργειες πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις.
-Ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα για την έξοδο από την κρίση αποδεικνύεται δύσκολο.
-Η Ελλάδα χρειάζεται ένα ανθεκτικό σχέδιο ανάκαμψης των νεοφυών επιχειρήσεων και των μΜΕ που θα ορίζει τα απαραίτητα μέσα για να διασφαλίσει την έξοδο από την τρέχουσα κατάσταση. Οι φορείς στήριξης των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών επενδύσεων, θα πρέπει να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης.
Σε συνεργασία με τις περιφερειακές δημόσιες αρχές, οι σύμβουλοι επιχειρήσεων θα πρέπει να υποστηρίξουν καινοτόμους επιχειρηματίες, μικρές εταιρίες και επιστήμονες υψηλού επιπέδου με λαμπρές ιδέες και τη φιλοδοξία να ανέλθουν και να εξελιχθούν, εξασφαλίζοντας τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Η δημιουργία εύστοχων και συνειδητών πολιτικών που θα καθορίζονται από δράσεις και στρατηγικές προσαρμοσμένες στις ειδικές ανάγκες της αγοράς και των επιχειρήσεων κρίνονται απαραίτητες. Δεν δύναται να παραβλέψει κανείς τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τόσο οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις όσο και οι νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ευρώπη, ειδικά αυτή τη χρονική συγκυρία, η οποία σχετίζεται πολύ περισσότερο με τον κατακερματισμό της αγοράς παρά με τον δείκτη καινοτομίας, ο οποίος παραμένει υψηλός. Είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη και οι στρατηγικές που ανέπτυξαν άλλες χώρες για την ενίσχυση τόσο των νέων όσο και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με έναν συνδυασμό κεντρικών πολιτικών και χρηματοδότησης (βλ. παραδείγματα Elevate Greece, συνδρομή ελληνικής διασποράς και διεθνούς δικτύου Επιχειρηματικών Αγγέλων καθώς και της ελληνικής αναπτυξιακής τράπεζας)