Ημερομηνία πρώτης δημοσίευσης: 09/04/2020

Κεντρική Ιδέα, διερεύνηση καλύτερα, είναι να δούμε, αν σήμερα, μετά από 194 χρόνια, υπάρχει στο διήμερο του εορτασμού της Επετείου, κάτι απ’ όλες εκείνες τις ιδέες και τα συναισθήματα, που οδήγησαν στη μοναδικότητα της Ηρωικής Εξόδου.

Ή ακόμη καλύτερα, αν ο τρόπος με τον οποίο γιορτάζεται σήμερα η Επέτειος της Εξόδου, βοηθάει να κρατάμε ζωντανά, ψήγματα, έστω, των Ιδεών και των ιδιαίτερων συναισθημάτων, που οδήγησαν τους Υπερασπιστές του Μεσολογγίου, ντόπιους και ξένους να πάρουν τη Μεγάλη Απόφαση. Σίγουρα, είναι μια δύσκολη προσπάθεια, για πολλούς λόγους.

Καταρχήν, εμείς σήμερα δεν έχουμε φανερό εχθρικό στρατό να μας πολιορκεί ή εν πάση περιπτώσει δεν τον βλέπουμε. Έτσι δεν είναι εύκολο να νοιώσουμε όπως Εκείνοι. Εκείνοι είχαν απέναντί τους τ’ ασκέρια των πασάδων και δίπλα τα παιδιά και τις γυναίκες τους, που πέθαιναν από την πείνα, τις αρρώστιες και τα εχθρικά βόλια. Αυτό τους θύμωνε και τους έκανε αποφασιστικούς. Είχαν συνείδηση ότι έπρεπε ν’ αγωνιστούν «υπέρ Βωμών και Εστιών» και βέβαια είχαν τόσα χρόνια προετοιμαστεί στα βουνά και τα λαγκάδια κάνοντας κλεφτοπόλεμο. Είχαν εξοικειωθεί στο σπαθί και στο τουφέκι, στην ολιγάρκεια και στη στερημένη ζωή. Εμείς έχουμε εξοικειωθεί με τον καταναλωτισμό και την καλοπέραση!

Όμως είμαστε Έλληνες κι η ράτσα μας είναι περίεργη. Εκεί που λουφάζουμε στον καναπέ μπροστά στο χαζοκούτι ή υπερκαταναλώνουμε μεζέδες και αμφίβολα ποτά, ένα γκολ και βγάλαμε τις σημαίες από τα μπαούλα και βγήκαμε μικροί μεγάλοι στους δρόμους πανηγυρίζοντας! Κοιτάξτε τους νέους μας: από τη μια το σκουλαρίκι και το ξενύχτι στα μπαρ και από την άλλη υπέροχες πρωτοβουλίες και δραστηριότητες με σκοπό να πάνε την πόλη μας μπροστά. Να φέρουν πρόοδο και ευεργετική ανανέωση στον χαρακτήρα και την υφή της και να δημιουργήσουν ένα σύγχρονο πλαίσιο ανάπτυξης και εξωστρέφειας. Από τη μια ατίθασοι και «δύσκολοι» στην προσέγγιση και από την άλλη καμάρι με την στολή του Εξοδίτη και της Εξοδίτισσας στην παρέλαση.

Έχει πολλά καλά μέσα του ο Έλληνας, έχει πολλά καλά μέσα του ο κάθε νέος. Σκεφθείτε τώρα τι έχει μέσα του ένας Μεσολογγίτης νέος! Που πατάει αιματοβαμμένα χώματα, που κάθε δρόμος έχει όνομα ενός Αγωνιστή του Εικοσιένα, που έχει τον Κήπο των Ηρώων και τα Μουσεία του, που κολυμπάει στην αιματοβαμμένη λιμνοθάλασσα, που είναι απόγονος κάποιου Ήρωα Εξοδίτη! Που ζει κάθε χρόνο τις Γιορτές Εξόδου συμμετέχοντας! Σκεφτείτε!...

ΜΕΡΟΣ 2ο

Κάθε χρόνο στην Ιερή Πόλη Μεσολόγγι, τις δύο μέρες του Λαζάρου και των Βαΐων, γιορτάζεται η Επέτειος της Εξόδου των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Παλιότερα όλη η διαδικασία αφορούσε αυτό το διήμερο και περιελάμβανε μνημόσυνα, με τρισάγια στον Ιερό χώρο του Ηρώου, με πομπές και με χορούς μαθητών στην Πλατεία Μπότσαρη. Αργότερα, το διήμερο έγινε εβδομάδα, δεκαήμερο και μήνας. Ίσως αυτός ήταν ένας από τους λόγους, που παραφθάρθηκε το νόημα των Εορτών, γιατί όπως έλεγαν και οι πρόγονοί μας: «ουκ εν τω πολλώ το ευ». Σήμερα αυξάνουν συνεχώς οι φωνές, που ζητούν να μπει μια τάξη σ’ όλη αυτή την αλλοπρόσαλλη παράσταση αυτών των ημερών και μ’ αυτούς ενώνω και τη δική μου φωνή.

Όμως προσοχή! Μην περάσουμε στο άλλο άκρο και αντί για αναβάθμιση προχωρήσουμε σε υποβάθμιση των Γιορτών. Ειλικρινά έχω τρομοκρατηθεί μ’ αυτά που προτείνονται! Να τονίσω ότι αναφέρομαι στις πολλές παρελκόμενες εκδηλώσεις που γίνονται και όχι στη Πομπή, που ελάχιστα πράγματα είναι αταίριαστα. Θα είναι πιστεύω καλύτερο να ρίξουμε μια ματιά στο παρελθόν και να δούμε πως ξεκίνησαν και πως εξελίχθηκαν αυτές οι Γιορτές. «...Μεσολόγγι! Πόλιν Ιεράν σε ονομάζω, διότι ηξιώθης να έχης ιερά κειμήλια εναποτιθέμενα εις τους κόλπους σου τους μεγαλύτερους άνδρας, όσοι εις την Ιστορίαν της Νεωτέρας Ελλάδος διέπρεψαν!..».

Στις 4 Αυγούστου του 1825, ο Αναστάσιος Πολυζωίδης σε επετειακή τελετή στο Ναύπλιο για την νίκη στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου, στις 25 Δεκεμβρίου του 1822, απέδωσε με αυτές τις λέξεις τον θαυμασμό όλων των Ελλήνων για τον ηρωισμό των υπερασπιστών του Μεσολογγίου. Για κάποιους το Μεγαλείο της ψυχής και το αδούλωτο πνεύμα των Μεσολογγιτών είχε ήδη δώσει το στίγμα του. Σαν φυσική συνέπεια του προφανούς ακολούθησε το απίστευτο της Μεγάλης Απόφασης και το θαύμα της Εξόδου. Το Μεσολόγγι ανακτήθηκε με τη Συνθήκη της 2ας Μαΐου του 1829. Στις 8 Μαΐου της ίδιας χρονιάς γίνεται στην Αίγινα πάνδημη τελετή για το γεγονός της Απελευθέρωσης του Μεσολογγίου, στην οποία ο Μεσολογγίτης πολιτικός και ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης, μετέπειτα Πρώτος Πρωθυπουργός της Ελεύθερης πια Ελλάδας, εκφωνεί ποιητικότατο πανηγυρικό λόγο.

Την ίδια περίοδο ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας κυκλοφορεί προκήρυξη που λέει: «Να συναχθώσι τα λείψανα των θυμάτων της Πολιορκίας και της Εξόδου και να προσδιοριστεί ο τόπος όπου να εναποτεθώσι». Στις 10 Μαΐου της ίδιας πάντα χρονιάς (1829) τα υπολείμματα των Εξοδιτών επιστρέφουν στην ερειπωμένη πόλη. Το 1930 ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας έρχεται στο Μεσολόγγι και δίνει εντολή να «ιδρυθή Ηρώον αφοσιούμενον από το Έθνος εις την μνήμην των γενναίων υπερασπιστών του Μεσολογγίου». Όμως το 1831 δολοφονείται και το Ηρώο δεν γίνεται.

ΜΕΡΟΣ 3ο

Το 1838 είναι η μεγάλη χρονιά. Ιδρύεται μέσα στον Κήπο των Ηρώων ο Τύμβος και αφού συνάχθηκαν τα οστά από τα διάφορα νεκροταφεία της πόλης, τοποθετήθηκαν με πάνδημη τελετή στον Τύμβο. Στην τελετή ταφής παραβρέθηκε και ο Όθωνας, που διάταξε να αναγερθεί πάνω στον «Φράχτη» τείχος για να διατηρηθούν τα ίχνη του. Την ίδια εποχή γίνεται και το Μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη δίπλα στον Τύμβο όπου μεταφέρονται και εναποτίθενται τα οστά του Ήρωα. Ουσιαστικά, αυτή είναι η πρώτη Γιορτή Μνήμης της Επετείου της Εξόδου στο Μεσολόγγι. Για το τι έγινε τα επόμενα χρόνια, δυστυχώς δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες. Φτάνουμε έτσι στα 1859, όπου η εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά», που μόλις έχει αρχίσει να εκδίδεται εκείνη τη χρονιά από τον Μεσολογγίτη τυπογράφο Γιώργο Σταυρόπουλο, αναμφισβήτητα απ’ τους θεμελιωτές της δημοσιογραφίας στη Ρούμελη και τον Αναστάση Γιαννόπουλο, δικηγόρο στο επάγγελμα, μας περιγράφει στο φύλλο 6 της 11ης Απριλίου 1859, πως γιορτάστηκε για πρώτη φορά επίσημα εκείνη την χρονιά η Έξοδος.

Πριν σας αναφέρω τι έγραφαν τα «Ελληνικά Χρονικά», σας κοινοποιώ πως περιέγραψε στο ανέκδοτο ημερολόγιό του τον εορτασμό ο δικηγόρος και πολιτευτής της εποχής Νικόλαος Χρυσόγελος: «Ο Αντρέας Παλαμάς, μουσοτραφής και εμπνευσμένος διδάσκαλος της βυζαντινής μουσικής, έλαβε την πρωτοβουλίαν καθιερώσεως δια πρώτην φοράν του εορτασμού της επετείου της Εξόδου. Συγκέντρωσε τους μαθητάς του, τους εφανέρωσε τας λεπτομερείας του σχεδίου του, αυτοί δε ανακοίνωσαν προφορικώς εις τους πολίτας τον σκοπόν, τον χρόνον και τον τόπον της συγκεντρώσεως(εκεί που ήταν αργότερα το φαρμακείο Σατραζέμη) και περί ώραν 7 μ.μ. του Λαζάρου, ο Αντρέας Παλαμάς, με την μακράν ως Ιεράρχου γενειάδα, ωμίλησεν από του εξώστου της οικίας προς το πλήθος περί της αγιότητος της ημέρας και της αναμνήσεως του μεγάλου γεγονότος, προκαλέσας την συγκίνησιν των παρισταμένων, οίτινες κατέκλυζον τας πέριξ οδούς και εξώστας των οικιών... Ούτε ηλεκτρικόν υπήρχε τότε ούτε κοινός φωτισμός και δια τούτο, ίνα μη εν τη σκοτία εκδηλούται ο σεβασμός προς τους ήρωας, όλοι οι παριστάμενοι εκράτουν κηρία αναμμένα και ούτω παρίχετο αρκετός φωτισμός... Η ομιλία του Ανδρέου Παλαμά ετελείωσε και ο λαός ηγουμένου του ομιλητού, με τα αναμμένα κηρία ανά χείρας, ετράπησαν την άγουσαν προς Ηρώον, όπου ο κλήρος έψαλεν επιμνημόσυνον δέησιν...

Στα «Ελληνικά Χρονικά» εκτός των ανωτέρω δίνεται έμφαση στον τρόπο και το ύφος της πορείας προς το Ηρώο: «Οι πάντες εβάδιζαν σιωπηλοί προς το Ηρώον. Έφερον εις τα γυμνά στήθη την κοσμοβόητον δόξαν της Πατρίδος και της Ελευθερίας και ως ακαταδάμαστοι δραματουργοί του Αγώνος προσήρχοντο με θρησκευτικήν ευλάβιαν, με δάκρυα καταρρέοντα από τας παρειάς της μεγαλοψύχου Αρετής, εις το Κοιμητήριον των πεσόντων... Συνεπορεύοντο και αι χήραι και τα ορφανά και οι απελθόντες αιχμάλωτοι, οι εκφυγόντες από του τάφου της τουρκικής τυραννίας, ως μάρτυρες βασάνων και θλίψεων...Όλος ο λαός του Μεσολογγίου εις την νεκρικήν ταύτην πομπήν ένδακρυς κατεπλήρωσε το έδαφος, εις παν βήμα δε απήντα τα φοβερά ίχνη της καταστροφής και ησθάνετο ότι πατεί εις τα χώματα των πεσόντων πατέρων...Τα δάκρυα έρρεον εις τους οφθαλμούς και ως μαργαρίται διέλαμπον εις τα παρειάς..Πέπλος εκάλυπτε τον ορίζοντα ότε η τελετή μετεβλήθη εις κλαυθμώνα, εις θρήνον και εις κοπετόν...» Στο Ηρώο τον πανηγυρικό «...εξεφώνησε ο δεσπότης Ακαρνανίας Θεόφιλος και συνέχεια η μουσική επαιάνιζε κλαυθηρά άσματα ως τελουμένης ολοκλήρου της μαρτυρικής πόλεως...»

ΜΕΡΟΣ 4ο

Απ’ αυτόν τον πρώτο ημιεπίσημο εορτασμό του έτους 1859, παίρνουμε μια καλή ιδέα για το πως τιμούσαν οι Μεσολογγίτες τις επετείους τις πρώτες δεκαετίες από την απελευθέρωση της πόλης. Δυστυχώς, πάλι η ιστορική μελέτη δεν έχει φέρει ακόμα στο φως πως εξελίχθηκε ο εορτασμός τα επόμενα χρόνια. Φαίνεται όμως ότι ήταν στο ίδιο περίπου μοτίβο, ενώ εκδίδεται από κάποια χρονιά και μετά και πρόγραμμα του εορτασμού. Στην «Ιστορία του Μεσολογγίου» του Χρήστου Ευαγγελάτου, που πρόσφατα επανεκδόθηκε, ελπίζω διορθωμένη γιατί είχε πολλές ανακρίβειες, αναφέρονται μόνο όσοι εκφώνησαν τους πανηγυρικούς λόγους, όπου για το έτος 1878 αναφέρεται ο φοιτητής τότε Κωστής Παλαμάς απήγγειλε το ποίημα «Μεσολόγγι». Δυόμισι δεκαετίες μετά τον πρώτο επίσημο εορτασμό, στα 1884, ο Δήμαρχος Ηλίας Παπαδόπουλος καθιστά τον εορτασμό δημοτικό. Με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ψηφίζεται το πρόγραμμα και μάλιστα ορίζεται και επιτροπή «ίνα κανονίση τα της εορτής». Για την ιστορία την επιτροπή αποτελούσαν ο Δήμαρχος και οι Διομήδης Χονδροδήμος, Κ. Δεληγιώργης, Σπυρ. Λυμπεράκης και Δημ. Μποζινόπουλος. Δεν μπόρεσα να το διασταυρώσω αλλά αυτή την εποχή καθιερώνεται και η λιτάνευση της Εικόνας της Εξόδου. Του πίνακα δηλαδή του Θεόδ. Βρυζάκη (1814-1878) που αναπαριστά την Έξοδο.

Το 1907 με βασιλικό διάταγμα ο Γεώργιος ο Α΄ κάνει τον εορτασμό της Επετείου Επίσημο, δίνοντας και οδηγίες για τον τρόπο εορτασμού. Τη σκυτάλη στην εξέλιξη των Εορτών Εξόδου πήραν στις αρχές του εικοστού αιώνα δύο εκπαιδευτικοί: ο γυμνασιάρχης Μεσολογγίου (κατά τα έτη 1905-1914) Κ. Γιαννούτσος, Ζακυνθινός την καταγωγή με βοηθό - συμπαραστάτη τον Ελληνοδιδάσκαλο Διαμαντή Σούστα, που εργάστηκαν με περισσή αγάπη και φροντίδα πάνω στο θέμα. Ίσως για τον Διαμαντή Σούστα να επιβάλλεται να κάνω μια μικρή παρένθεση και να αναφέρω ότι έκανε το μάθημα της ιστορίας μέσα στο Ηρώο, δείχνοντας στα παιδιά, με δάκρυα στα μάτια και μεγάλη συναισθηματική φόρτιση, σημείο προς σημείο τα ίχνη του Μεγάλου Χαλασμού. Αν εξαιρέσουμε την Δασκάλα, με όλη τη σημασία της λέξεως, Κυρία Παναγιώτα Πελέκη δεν έχω υπόψη μου κανέναν άλλο εκπαιδευτικό να έκανε από την εποχή του Διαμαντή Σούστα, μέχρι σήμερα κάτι σχετικό. Κλίνω την παρένθεση για να μπω πια στην εποχή Ευαγγελάτου. Την ονομάζω έτσι γιατί η περίοδος από το 1926 έως τα μέσα του 1950 έχει γερό το στίγμα του συγκεκριμένου Δημάρχου. Μεγάλος δημοσιοσχεσίτης, για να χρησιμοποιήσω την τρέχουσα έκφραση, ο Χρήστος Ευαγγελάτος έδωσε μεγάλη αίγλη στις Γιορτές Εξόδου. Συνεπαρμένος από τις αρχαιοελληνικές τελετές και το ύφος της εποχής του, έδωσε πομπώδες ύφος στην παρέλαση, αλλά και τις γιορτές εν γένει. Εισάγεται για πρώτη φορά η συμμετοχή του Βυζαντίου και της Αρχαίας Ελλάδας με τις λιβανίστριες και τις αψίδες. Η φιλοσοφία του είναι ότι στο Μεσολόγγι μετουσιώθηκαν σε μια οντότητα όλα τα ιδανικά του Έθνους. Ότι το Μεσολόγγι αποτελεί συνέχεια του Μαραθώνα, της Σαλαμίνας και των Θερμοπυλών, κυρίως αυτών, λόγω του συσχετισμού δυνάμεων με τον εχθρό, αλλά και ότι το Μεσολόγγι αντανακλά και την ελπίδα του Έθνους για την ανάκτηση της Πόλης από τους Τούρκους. Η πομπή αυξάνεται σε μέγεθος και μεγαλοπρέπεια, χωρίς ν’ αποφεύγεται δυστυχώς η υπερβολή στις αναπαραστάσεις, που έχει τελικά φτάσει μέχρι και τις ημέρες μας (Σήμερα έχουν διορθωθεί αρκετά πράγματα). Εκτός από την πομπή, ο Ευαγγελάτος φροντίζει ιδιαίτερα και τον κήπο των Ηρώων με ίδρυση Μνημείων Ελλήνων και Φιλελλήνων και συμπλήρωση της διακόσμησης του χώρου με παρτέρια και δέντρα.

Εδώ θα ήταν άδικο να μην αναφέρω τη μεγάλη προσφορά στη δημιουργία του Κήπου των Ηρώων, ενός απόστρατου Λοχαγού με το όνομα Κουτκουτάκης. Προκειμένου να δενδροφυτεύσει το Ηρώο έφτασε μέχρι τη ...βασίλισσα, με διαταγή της οποίας του εδόθησαν δέντρα και άνθη για τον στολισμό του Ηρώου, όπως γράφουν τα «Ελληνικά Χρονικά» στις 30-11-1859. Φυσικά για χρόνια επιμελείτο του Ηρώο και φρόντιζε την περιποίηση και ανάπτυξή των φυτών του. (Φώτο: ο Ελευθ. Βενιζέλος στον Τύμβο των Ηρώων. 1930)

ΜΕΡΟΣ 5ο

Επιστρέφοντας στην Εποχή Ευαγγελλάτου, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι εκτός της πομπής φρόντισε να γίνονται και παράπλευρες εκδηλώσεις, όπως ομιλίες επετειακές, θεατρικές παραστάσεις και γυμναστικές επιδείξεις. Μάλιστα έγραψε και ο ίδιος θεατρικό έργο με τίτλο «η Έξοδος του Μεσολογγίου», που παίχτηκε το 1932 αλλά και άλλες χρονιές από μαθητές σε κινηματοθέατρο της πόλης μας. Επίσης κόπηκαν αναμνηστικά μετάλλια, όπως αυτό του Χρήστου Καψάλη το 1930. Επί Ευαγγελάτου και διόλου τυχαία, εκδίδεται ο Αναγκαστικός Νόμος 645 του 1937 «Περί ανακηρύξεως της πόλεως του Μεσολογγίου Ιεράς Πόλεως». Αλλά και οι δημοτικές αρχές που ακολούθησαν προσπάθησαν να συμπληρώσουν με δικές τους πρωτοβουλίες τη μεγαλοπρέπεια των εκδηλώσεων.

Το 1946 επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Πετρόπουλου υλοποιείται η ιδέα του γυμναστή του Γυμνασίου Μεσολογγίου Γεωργίου Πολυχρονόπουλου να γίνεται δρόμος αντοχής από το Μοναστήρι του Αϊ-Συμιού ως τον Κήπο των Ηρώων. Το έπαθλο του νικητή μια σπάθη και η αναγραφή του ονόματός του σε ειδικό λεύκωμα, που αργότερα έγινε μαρμάρινη πλάκα και βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας και τέχνης της Πόλης μας. Το όνομα «Δρόμος Θυσίας» ήταν μια έμπνευση του Γυμνασιάρχη και συγγραφέα Αντώνη Λεονάρδου. Αργότερα (1959) καθιερώθηκαν και οι Αγώνες Θυσίας με αγώνες στίβου (αλλά και αθλητικές επιδείξεις, δημοτικούς χορούς, κ.λπ.), που με την συνδρομή του ΣΕΓΑΣ απέκτησαν Πανελλήνιο χαρακτήρα. Κάποια εποχή καταργήθηκαν, επανασυστάθηκαν, αλλά που τα τελευταία χρόνια μεταβλήθηκαν σε πανηγυρικές εκδηλώσεις, χωρίς αθλήματα, αλλά με πτώσεις αλεξιπτωτιστών και χορευτικά δημοτικά συγκροτήματα και μετά καταργήθηκαν τελείως.

ΜΕΡΟΣ 6ο

Μέχρι το 1971 την ευθύνη οργάνωσης των εκδηλώσεων είχε ο Δήμος Μεσολογγίου. Το 1971 γίνεται συνδιοργάνωση από τον Δήμο και την Νομαρχία. Από το 1972 μέχρι το 1982 τη διοργάνωση ανέλαβε η Νομαρχία. Το 1982, επί δημαρχίας Κώστα Αντωνίου, μετά από δυναμική κινητοποίηση, ο Δήμος αναλαμβάνει και πάλι την ευθύνη των εκδηλώσεων. Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα στην Ιστορία των Γιορτών Εξόδου, επιτρέψτε μου να εκφράσω ορισμένες προσωπικές απόψεις σχετικά με τα δρώμενα. Πράγματι τα πρώτα χρόνια το ύφος των εκδηλώσεων είναι ύφος μνημόσυνου. Και είναι λογικό. Υπάρχουν επιζήσαντες αγωνιστές, υπάρχουν χήρες και ορφανά αγωνιστών, υπάρχουν τα σημάδια των πολιορκιών και της Εξόδου. Κανένας δεν έχει διάθεση για παρελάσεις και παράτες. Οι Ιδέες του Αγώνα είναι ζωντανές και οι διηγήσεις γεγονότων του Μεγάλου Χαλασμού είναι καθημερινές. Όμως ο χρόνος κλείνει όλες τις πληγές και φέρνει λήθη. Έτσι και οι εκδηλώσεις απέκτησαν σιγά-σιγά άλλο ύφος και το μνημόσυνο αποτέλεσε πια ένα μικρό μόνο κομμάτι τους. Από μνημόσυνο με παλλαϊκή συμμετοχή η πορεία προς το Ηρώον έγινε παρέλαση και από προσκύνημα στον Τύμβο έγινε χρονικό μνήμης. Οι καθημερινές διηγήσεις των γεγονότων των Πολιορκιών και της Εξόδου, έγιναν ομιλίες από άμβωνος και θεατρικές παραστάσεις.

Παρ’ όλα αυτά, όσο και να έχει αλλάξει το σκηνικό παρουσίασης, η ουσία παραμένει η ίδια. Για δύο τουλάχιστον μέρες το Μεσολόγγι ζει στο Πνεύμα του 1826. Η χαρά και η υπερηφάνεια των παιδιών-και όχι μόνο-που θα παρελάσουν, αλλά και οι ομιλίες που γίνονται φέρνουν στο προσκήνιο όλα εκείνα τα ανυπέρβλητα συναισθήματα και τις μεγαλειώδεις Ιδέες, που συνεπήραν τους Ελευθέρους Πολιορκημένους και τους οδήγησαν στην απόφαση της Εξόδου. Ταυτόχρονα, δίνεται σ’ εμάς τους μεγαλύτερους, μέσα σ’ αυτή την κατανυκτική ατμόσφαιρα, να μεταφέρουμε στις νεότερες γενιές, όλη την ομορφιά και το Μεγαλείο της ψυχής των Ηρώων Προγόνων μας. Δεν έχουν τόση σημασία το μήκος και η διάρκεια της Πομπής. Ούτε τα άρματα και οι θεατές. Εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία, είναι να μεταδώσουμε στα παιδιά μας, ότι είναι μεγάλη τιμή να συμμετέχουν στην Πομπή και ότι αυτό πρέπει να γίνεται με το σεβασμό που αρμόζει στη Μνήμη των Προγόνων μας, που πολέμησαν σαν άλλοι Λεωνίδες, λίγοι εναντίον πολλών, όχι σε Θερμοπύλες, αλλά σε τούτο δω το μικρό αχειροποίητο αλωνάκι, παραμένοντας για πάντα Ελεύθεροι και Αθάνατοι, σύμβολα της Ελευθερίας, της Αξιοπρέπειας και του Δικαιώματος της Αυτοδιάθεσης!   

* Στην πάνω φωτογραφία απεικονίζεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος στον Τύμβο των Ηρώων το 1930

 Μπορείτε να προμηθευτείτε την εφημερίδα στα περίπτερα του νομού