اسید سیتریک اولین بار توسط یک محقق سوئدی در سال 1784 از آب لیمو به دست آمد.
این ترکیب بی‌بو و بی‌رنگ از آب لیمو تا اوایل دهه 1900 تولید می‌شد تا زمانی که محققان دریافتند که می‌توان از کپک سیاه (Aspergillus niger) نیز این ماده را بدست آورد که وقتی از شکر تغذیه می‌کند سیتریک اسید ایجاد می‌کند.

سیتریک اسید به دلیل ماهیت اسیدی و ترش مزه‌اش، عمدتاً به عنوان طعم دهنده و عامل نگهدارنده، به ویژه در نوشابه‌ها و آب نبات‌ها استفاده می‌شود.
همچنین برای تثبیت یا حفظ داروها و به عنوان یک ضد عفونی کننده نیز کاربرد دارد.

منابع اسید سیتریک

مرکبات و آب آن‌ها بهترین منابع طبیعی اسید سیتریک هستند. در واقع کلمه سیتریک از کلمه لاتین citrus گرفته شده است.

نمونه‌هایی از مرکبات عبارتند از:

• لیمو
• لیموترش سبز
• پرتقال‌ها
• گریپ فروت
• نارنگی‌ها
• پوملو

سیتریک اسید به دو صورت خشک و آب‌دار موجود است و هر کدام هم کاربرد متفاوتی دارند.

کاربرد اسید سیتریک

ویژگی‌های اسید سیتریک آن را به یک افزودنی مهم برای صنایع مختلف تبدیل می‌کند.
تخمین زده می‌شود که غذاها و نوشیدنی‌ها 70 درصد از سیتریک اسید تولیدی (مصنوعی) را مصرف می‌کنند، مکمل‌های دارویی و رژیمی 20 درصد را مصرف می‌کنند و 10 درصد باقی مانده را به مواد پاک کننده اختصاص می‌دهند.

از جمله کاربردهای سیتریک اسید عبارتند از:

• صنایع غذایی
  سیتریک اسید تولیدی یا صنعتی یا مصنوعی، یکی از رایج‌ترین افزودنی‌های غذایی در جهان است.
  برای افزایش اسیدیته، افزایش طعم و حفظ مواد تشکیل دهنده استفاده می‌شود.
  نوشابه‌ها، آب میوه‌ها، نوشیدنی‌های پودری، آب نبات، غذاهای منجمد و برخی از محصولات لبنی اغلب حاوی سیتریک اسید تولیدی هستند.
  همچنین گاهی اوقات به میوه‌ها و سبزیجات کنسرو شده برای محافظت در برابر بوتولیسم، یک بیماری نادر اما جدی ناشی از باکتری تولید کننده سم کلستریدیوم بوتولینوم ، اضافه می‌شود.
• صنایع دارویی
  اسید سیتریک یک ماده اصلی صنعتی در داروها و مکمل های غذایی است.
  برای کمک به تثبیت و حفظ مواد فعال به داروها اضافه می‌شود و برای تقویت یا پوشاندن طعم داروهای جویدنی و مبتنی بر شربت استفاده می‌شود.
  مکمل‌های معدنی مانند منیزیم و کلسیم نیز ممکن است حاوی اسید سیتریک (به شکل سیترات) برای افزایش جذب باشند.
• صنایع بهداشتی
  اسید سیتریک یک ضدعفونی کننده مفید در برابر انواع باکتری‌ها و ویروس‌ها است.
  یک مطالعه لوله آزمایشی نشان داد که ممکن است نورویروس انسانی را که یکی از علل اصلی بیماری‌های ناشی از غذا است، درمان یا از آن پیشگیری کند.
  سیتریک اسید تجاری به عنوان یک ضد عفونی کننده و پاک کننده عمومی برای از بین بردن کف صابون، لکه‌های آب سخت، آهک و زنگ فروخته می‌شود.
  همچنین به عنوان جایگزین ایمن‌تر برای ضدعفونی‌کننده‌های معمولی و محصولات پاک‌کننده مانند کوات و سفیدکننده‌های کلر در نظر گرفته می‌شود.

خواص اسید سیتریک

این محصول فواید و عملکردهای چشمگیری برای سلامتی دارد. از جمله فواید سیتریک اسید عبارتند از:

• انرژی را متابولیزه می‌کند
  سیترات – یک مولکول نزدیک سیتریک اسید – اولین مولکولی است که در طی فرآیندی به نام چرخه اسید سیتریک تشکیل می‌شود. همچنین به عنوان اسید تری کربوکسیلیک (TCA) یا چرخه کربس شناخته می‌شود.
  این واکنش‌های شیمیایی در بدن شما، به تبدیل غذا به انرژی قابل استفاده کمک می‌کند. انسان و سایر موجودات بیشتر انرژی خود را از این چرخه می‌گیرند.
• جذب مواد مغذی را افزایش می‌دهد
  مواد معدنی مکمل در اشکال مختلف موجود است اما همه اشکال یکسان ایجاد نمی‌شوند، زیرا بدن شما از برخی به طور مؤثرتری استفاده می‌کند.
  سیتریک اسید ایجاد زیستی مواد معدنی را افزایش می‌دهد و به بدن شما اجازه می‌دهد آن‌ها را بهتر جذب کند.
• باعث پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه می‌شود
  اسید سیتریک – به شکل سیترات پتاسیم – از تشکیل سنگ کلیه جدید جلوگیری می‌کند و سنگ‌هایی که قبلا تشکیل شده‌اند را می‌شکند.
  سنگ‌های کلیه توده‌های جامدی هستند که از کریستال‌هایی ساخته شده‌اند که معمولاً از کلیه‌ها منشأ می‌گیرند. سیتریک اسید با کاهش مساعد ادرار برای تشکیل سنگ در برابر سنگ کلیه محافظت می‌کند.
  سنگ کلیه اغلب با اسید سیتریک به عنوان سیترات پتاسیم درمان می‌شود. با این حال، مصرف غذاهای سرشار از این اسید طبیعی – مانند مرکبات – می‌تواند مزایای مشابهی برای جلوگیری از سنگ کلیه داشته باشد.

ایمنی و خطرات اسید سیتریک

اسید سیتریک ساخته شده به طور کلی توسط سازمان غذا و دارو (FDA) به عنوان ایمن (GRAS) شناخته می‌شود. هیچ مطالعه علمی برای بررسی ایمنی سیتریک اسید تولیدی در صورت مصرف زیاد برای مدت طولانی وجود ندارد.
با این حال، گزارش هایی از بیماری و واکنش های آلرژیک به این افزودنی وجود دارد.
یک گزارش درد مفاصل همراه با تورم و سفتی، درد عضلانی و درد معده و همچنین تنگی نفس را در چهار نفر پس از مصرف غذاهای حاوی اسید سیتریک تولیدی نشان داده است.

البته این علائم مشابه در افرادی که اشکال طبیعی اسید مانند لیمو و لیموترش را مصرف می‌کردند مشاهده نشد .
محققان اذعان کردند که نمی‌توانند ثابت کنند اسید سیتریک تولید شده مسئول این علائم است، اما توصیه کردند که استفاده از آن در غذاها و نوشیدنی‌ها بیشتر مورد مطالعه قرار گیرد.

در هر دو مورد، دانشمندان پیشنهاد کردند که علائم به احتمال زیاد به قالب استفاده شده برای تولید اسید سیتریک مربوط می‌شود تا خود ترکیب.

سخن آخر

اسید سیتریک به طور طبیعی در مرکبات یافت می‌شود ، اما نسخه‌های مصنوعی آن که از نوعی کپک تولید می‌شوند، معمولاً به غذاها، داروها، مکمل‌ها و مواد پاک‌کننده اضافه می‌شوند.

در حالی که بقایای کپک از فرآیند تولید ممکن است در موارد نادر باعث ایجاد آلرژی شود، اسید سیتریک به طور کلی بی‌خطر تلقی می‌شود.