تعداد صفحات:12

 word

يكى از بحثهاى مربوط به بهشت و دوزخ، مسأله وجود كنونى آنها است و از زمانهاى ديرينه، اين مسأله مطرح شده است اين بحث در حالى كه جنبه كلامى و عقيدتى دارد، بحث تفسيرى و قرآنى نيز هست، يعنى به اين مسأله، هم از دريچه دلائل عقلى مى‏توان نگريست و هم از دريچه تفسيرى، و با مراجعه به كتب كلامى روشن مى‏شود كه اكثريت دانشمندان اسلامى وجود كنونى آن را پذيرفته و معتقدند كه هر دو، هم اكنون آفريده شده‏اند.

محدث و متكلم عاليقدر «شيخ صدوق» در اين باره مى‏گويد: اعتقاد ما درباره بهشت و دوزخ اين است كه آن دو آفريده شده‏اند و پيامبر (ص) به هنگام معراج وارد بهشت شد و دوزخ را نيز مشاهده نمود.

شيخ بزرگوار مرحوم «مفيد» در «اوائل المقالات» به نقل اقوال پرداخته و چنين مى‏گويد :

بهشت و دوزخ هم اكنون آفريده شده‏اند و روايات آن را تأييد و اهل شرع بر آن اتفاق نظر دارند ولى اكثريت معتزله و خوارج و گروهى از زيديه مى‏گويند آفرينش كنونى آنها امرى ممكن است ولى دليل بر وجود كنونى آن در دست نيست در حالى كه «ابو هاشم جبائى» وجود فعلى آنها را محال دانسته و معتقد است پيش از برپائى قيامت بهشت و دوزخ آفريده نمى‏شوند.

علامه حلى در «كشف المراد» اقوال متكلمان را به نحو ياد شده نقل كرده و «قاضى عبد الجبار» را از انديشه با ابوهاشم يكسان مى‏داند.

«تفتازانى» در شرح مقاصد مى‏گويد: اكثريت مسلمانان براينند كه بهشت و دوزخ هم اكنون آفريده شده‏اند جز «ابوهاشم» و «عبد الجبار» و پيروان آنها كه با اين نظريه مخالفت كرده‏اند .

و گاهى در ميان علماء شيعه انديشه مخلوق نبودن بهشت و دوزخ به مرحوم سيد رضى (ت/359، م /406) و زرارة بن اعين نسبت داده شده است ولى برخى مانند «سيد شبر» در صحت نسبت ياد شده به سيد رضى تشكيك نموده‏اند .

ولى با مراجعه به تفسير رضى كه متأسفانه از آن فقط يك جلد منتشر شده است، صحت نسبت روشن مى‏شود.

با توجه به آنچه كه مرحوم مفيد در «اوائل المقالات» نقل كرده است، روشن مى‏شود كه درباره آفرينش كنونى بهشت و دوزخ سه نظريه در ميان متكلمان اسلامى وجود داشته است...