فهرست مطالب :

پیشگفتار26

بخش اول : جهانی شدن اقتصاد و تحولات آن27

مقدمه :27

تاریخچه جهانی شدن:29

جهاني شدن فرهنگ :31

توضيح صنعت ارتباطات :33

توضيح گسترش و نفوذ بازارهاي جهاني :34

توضيج افزايش اقدامات بين المللي در خصوص حفظ بشر :35

توضيح مسائل زيست محيطي :36

ابعاد جهاني شدن :36

توضيح بعد سرمايه داري جهاني شدن :37

توضيح بعد فرهنگي جهاني شدن :38

ويژگيهاي جهاني شدن اقتصاد :40

رشد تجارت جهانــــي :40

رشد سرمايه گذاري مستقيم خـــارجي :40

تجارت پــــول و سرمايه :41

جريان آزادانــــه  خدمات توليـــدي :41

توسعه صنعت  توريسم :41

پيــامدهاي جهـــاني شدن :42

بخش دوم : جهاني شدن اقتصاد در خاور ميانه و كشورهاي حوزهُ خليج فارس43

تأثير جهــاني شدن بر تحولات فرهنگي در كشورهاي حوزه خليج فارس45

خلاصه مقالات دومين همايش دو سالانه اقتصاد ايــــــــران52

بخش سوم : جهاني شدن اقتصاد در ايــــــران56

بين المللي شدن اقتصاد :56

ضعف هاي اقتصاد ايران57

آسيب هاي پيوستن به جهاني سازي اقتصادي61

منابع :65

جهاني شدن اقتصاد در ايــــــران

بين المللي شدن اقتصاد :

مهمترين موضوعي كه به نظر مي رشد در شيو هاي مسلط بر برنامه ريزي توسعه  در ايرا ن  همواره مورد غفلت و يا عمدتا" در حاشيه قرار گرفته ، موضوع  بين المللي شدن  اقتصاد كشور است .

بين المللي شدن اقتصاد ايرا، مانند بين المللي شدن اقتصاد همه كشورها، امري نيست كه ما آن را از پيش بررسي كرده ، بپذيريم  و يا رد كنيم . بين المللي شدن اقتصاد با گسترش ارتباطات اقتصادي باجريان خارج به  تدريج  اتفاق مي افتد .

افزايش كمي و كيفي داد و ستدها ، قرار دادها و تعاملات  در بخش هاي مختلف اقتصاد با خارج ، اقتصاد ملي را وارد عرصه بين المللي مي كند و زماني كه اين نوع تعاملات بزرگ و گسترده شد ، اقتصاد ملي را به اندازه حجم و قدرت خود ، جزيي  از اقتصاد منطقته و يا اقتصاد جهان مي گرداند.

وقتي بخواهيم با يك روبكرد  بين المللي براي اقتصاد ملي خودمان برنامه ريزي كنيم بجاي آن كه فقط نياز رشد و توسعه  بهشهاي اقتصادي خود را متغير اصلي به حساب آوريم ، بايد امكانات و جايگاه كشورمان در منطقه و جهان و نسبت كشورمان با كشورهاي ديگر را مد نظر قرار دهيم . مثلا"  به جاي آن كه فكر كنيم چگونه چاه هاي نفت و گاز فلان حوزه را استخراج كنيم ،  به اين بيند يشيم  كه ايران  در منطقه اي واقع شده كه مي تواند به يك مركزيت  توليد و توزيع انرژي تبديل  شود  با استفاده از شبكه هاي موجود  و برنامه ريزي  براي تقويت آن ، مي تواند از گاز و نفت را به مناطق مختلف توزيع كند.

اقتصاد ملي كشور ما روز  به روز به طور فآينده اي در جريان  بين المللي  شدن قرار دارد. نا ديده انگاشتن  آن ، واقعيت را تغيير تني دهد بلكه ما را در برخورد با وجوه  و مظاهر بين المللي شدن ، به راه حل هاي مقطعي و روز مره مي كشاند. از آنجا مع بين المللي شدن اقتصاد در هر بخش ، يك كانال ارتباطي بين  اقتصادخارجي  و اقتصاد ملي ايجاد مي كند لذا ما را هم  در برابر فرصت ها و هم در برابر چال هاي غير منتظره قرار مي دهد. فقدان برنامه ريزي براي بر خورد  با  بين المللي شدن به معني از دست دادن فرصت ها و متاثر شدن از مشكلات و چالش ها  خواهد بود.

ضعف هاي اقتصاد ايران

مشكل ما نه در اصل پيوستن به جهاني سازي اقتصاد ، بلكه در چگونگي پيوستن است . زيرا تجارت بسياري از كالا هاي ساده سرمايه اي ، تحت كنترل خريداران عمده خارجي شركت هاي چند مليتي است و آنان در تجارت كالاهايي ، نظير پوشاك ، منسوجات الكترونيك و غيره آن نقش اصلي را بر عهده دارند .

آنان در بازار رقابت ناقصي كه چه فروشنده و خريدار عمده نبض بازار را به دست دارند ، پر سود خود مشغولند اجازه سر بر آوردن به رقباي جديد نمي دهند و انتظار دارند كشور طرف معامله با آنان هيچ گونه ممانعت و مزاحمتي در تملك صنايع داخلي براي خارجيان ايجاد نكند . اكنون شركت هاي چند مليتي در بسياري صنايع كشورهاي تازه صنعتي شده ، مثل الكترونيك ، ماشين آلات ، تجهيزات حمل و نقل و مصنوعات فلزي ، نقش محوري دارند و مالكيت آن ها بر بسياري از كارخانه ها امري رايج است . در چنين فضايي ، اين فكر كه ما هرچه را كه بخواهيم توليد و به هر كجا بخواهيم صادر مي كنيم ، نشانه خام انديشي است ، زيرا به سادگي مي توان در يافت كه شركت هاي چند مليتي ، به راحتي مزاياي تجارت آزاد را با دوستان جديد خود قسمت نمي كنند و بسيار بيش تر از آن چه ببخشند از ما خواهند ستاد .

از اين گذشته ، اقتصاد ايران ، داراي نقطه ضعف هايي است كه بايد براي آنها چاره اي انديشيد . پيوستن به جهاني سازي اقتصاد ، اين ضعف ها را بر طزف نمي سازد و با وجود آن ، نمي توان از مزاياي رقابت بين المللي بهره برد . تاكنون در عرصه جهان از بين كشورهاي در حال توسعه ، تنها تعدادي اندك توفيق يافته اند كه وضعيت جديد اقتصادي جهاني ، بهره برداري كنند و جوامع صنعتي نويني را پديد آورند ، اما اكثر كشورهاي در حال توسعه كه چه بسا نقطه ضعفهاي برخي از آن ها كمتر از كشور ماست . هنوز نتوانسته اند خود را به تكنولوژي لازم مسلح كنند و در بازار جهاني جايگاه در خوري بيابند كه وضع زندگي ملت خود را بهبود بخشند . بنابر اين ، تجارت آزاد فرشته رحمتي نيست كه در همه جا و با هر و صنعتي ، ملت ها را خوشبخت كند .

ضعف هاي اقتصاد ايران ممكن است ، بسيار باشد ، ولي ما تنها برخي از آن ها اهميت زيادي دارد بيان مي كنيم :

دانش اقتصاد در ايان ريشه ملي ندارد و يك علم كاملاً وارداتي است و هيچ گاه حالت بومي به به خود نگرفته است و ما از اين نظر ، مصرف كننده صرف هستيم . با اينكه متخصصان علوم انساني در ساير رشته ها ، نظير حقوق و روانشناسي مي كوشند به نوعي يافته هاي خويش را با ارزش هاي جامعه ايراني تطبيق دهند و جاي پايي براي خود درسنت ها پيدا كنند ، ولي علم اقتصاد در ايران ، همچنان حالت ترجمه اي خود را حفظ كرده است .

مشكل ديگري كه مطرح است ، ضعف برنامه ريزي و مديريت اقتصادي است اين مشكل تا حدي ناشي از سياست زدگي اقتصاددانان و ناديده گرفتن مصالح و اولويت هاي اقتصادي ، به انگيزه هاي جناحي است . بخشي ديگر به سبب سهل گيري و ساده ديدن بيش از حد قضايا و انتخاب آسان ترين راه حل است كه معمولاً نارساترين و پرهزينه ترين از آب در مي آيد . مثلاًبراي جلوگيري از اسراف نان و اتلاف انرژي ، چاره كار افزودن قيمت آن ها دانسته مي شود ، اما پس از چندين سال اثر مثبتي پديدار نمي گردد . در حقيقت نظام برنامه ريزي ، اقتصادي ايران با سابقه طولاني در تدوين برنامه هاي ميان مدت و دراز مدت توسعه ، دچار ضعف تئوريك است .