تاریخ ادبیات موضوعی میان رشته‌ای است که به تاریخ و سرگذشت ادبیات بویژه ادبیات مکتوب در طول دوره‌های تاریخی و تغییرات و دگرگونیهای سبک‌ها و فنون ادبی در نقاط مختلف جهان به زبان‌های مختلف در طول تاریخ می‌پردازد.

دوره آغازین ادبیات

اولین اشارات و یافته‌های مکتوب ادبی به سه ناحیه جهان یعنی مصر باستان، سومر و چین باز می‌گردد. هیروگلیف‌های مصری اشارات ادبی را در درون خود دارند و کتاب گیلگمش که حماسه‌ای ادبی مربوط به سومریان است نیز گاهی نخستین کتاب بشر معرفی شده است. این کتاب به حدود دوهزاره پیش از میلاد باز می‌گردد.همچنین از قدیمی ترین کتاب‌های دوران باستان می‌توان به کتاب مردگان (مصر باستان) که در هجده قرن پیش از میلاد در مصر به نگارش درآمده بود را ذکر کرد. کتاب‌هایاوستا و ریگ ودا نیز که در دوره‌های بعد به نگارش درآمده‌اند ، میراث ادبیات شفاهی ملت‌های خود در دوران بسیار قدیم بوده‌اند.

سلجوقیان و خوارزمشاهیان

در زمان سلجوقیان و خوارزمشاهیان شاعران بزرگ چون اسدی، ناصرخسرو، قطران تبریزی، مسعود سعد سلمان، عمر خیام، امیرمعزی، انوری، خاقانی، نظامی، ازرقی، ادیب صابر، رشید وطواط،ظهیر فاریابی، جمال‌الدین اصفهانی، مجیر بیلقانی، ابوالفرج رونی، سیدحسن غزنوی، عبدالواسع جبلی، سنایی، عطار، مختاری غزنوی، عمعق بخاری و جز آنان ظهور کردند.

در نثر نمایندگانی مانند نظام‌الملک نویسنده سیاست‌نامه، قابوس بن وشمگیر مؤلف قابوس‌نامه، محمد بن منور نویسنده اسرارالتوحید، عطار نویسنده تذکرةالاولیاء، گردیزی مؤلف زین‌الاخبار، ابوالفضل بیهقی نویسنده تاریخ بیهقی، راوندی نویسنده راحةالصدور، غزالی مؤلف کیمیای سعادت، نصرالله منشی مترجم کلیله و دمنه، نظامی عروضی مؤلف چهار مقاله، رشید وطواط نویسنده حدائق‌السحر،حمیدالدین بلخی نویسنده مقامات حمیدی، اسماعیل گرگانی مؤلف ذخیره خوارزمشاهی (در طب) ظهور کردند.

فهرست مطالب:

ویژگی های عمده عصر سلجوقی

شاعران معروف عصر سلجوقیان و اتابکان آذربایجان

فخرالدین اسعد گرگانی

خصایص مهم کلام گرگانی

اسدی طوسی

ویژگی های مهم گرشاسب نامه اسدی

ناصر خسرو

خصایص ممتاز شیوه و سبک ناصر خسرو

آثار ناصر خسرو

بابا طاهر همدانی

معزّی نیشابوری

مهم ترین خصایص معزی و آثار او

خیام

آثار خیام

ویژگی های کلام خیام

انوری

ویژگی های شعری انوری

خاقانی شروانی

صفات بارز کلام خاقانی

نظامی گنجوی

خمسه نظامی

شیوه ادبی نظامی

نویسندگان معروف عصر سلجوقیان و اتابکان

نظام الملک طوسی

خواجه عبدالله انصاری

شیوه ادبی خواجه عبدالله

خصایص ممتاز کشف الاسرار

طبقات الصوفیه و ویژگی های آن

نفحات الانس

شیوه ادبی و عرفانی ابوالحسن خرقانی

محمد غزالی و برخی از آثار او

عین القضات همدانی

آثار عین القضاة

قاضی حمید الدین بلخی و مقامات او

نظامی عروضی سمرقندی و چهار مقاله

ویژگی های چهار مقاله

شهاب الدین سهروردی

سعدالدین وراوینی